سال اول، شماره سوم، تابستان 1389، ص 65 ـ 94

اسماعيل علیخانی*

چكيده

اخلاق جوهره يهوديت است؛ امّا با توجه به مشكلات مطرح شده درباره باب اخلاق يهودی، يافتن تعريفی جامع از اخلاق يهودی ممكن نيست. با اين حال، مجموعه گسترده و پرارزشی وجود دارد كه «اخلاق يهودی» ناميده می شود. اصول اخلاقيات يهود، نخست در ده فرمان حضرت موسی تبيين شد؛ سپس در قوانين شريعت تورات در كتب مقدس عبری توسعه يافت و پس از آن، پيامبران عبرانی به نقد و بررسی آن پرداختند و بار ديگر در قوانين شفاهی ميشنا گسترش يافت. پس از آن، در گمارا و ميدراش تجزيه و تحليل شد و در قرون وسطا و مدرن، دوباره با واژه‌های فلسفی و عرفانی تفسير شد.
با توجه به اين امر، آثار مكتوب اخلاق يهودی به طور معمول به چهار گروه اصلی تقسيم می شوند: توراتی، حاخامی، قرون وسطايی و مدرن.
اخلاق اجتماعی جايگاه خاصی در يهوديت و كتاب مقدس و تلمود دارد. برخی از آموزه‌های اخلاق اجتماعی يهود عبارت‌‌اند از: محبت به همنوع، تواضع و فروتنی، دستگيری از مستمندان، عدالت و درستكاری، تقدس حيات، اعتدال و ميانه‌روی و عفو و گذشت. به جز اخلاق، فلسفه اخلاق نيز جايگاه خاصی در يهوديت دارد كه به برخی از امور بنيادين اخلاق، مانند كمال اخلاقی می پردازد.