(عنوان عربي: إعادة قراءة الضمير الأخلاقي من وجهة نظر العلاّمة جعفري)
عنوان نشریه: 
پژوهش نامه اخلاق :   پاییز 1394 , دوره  9 , شماره  29 ; از صفحه 99 تا صفحه 117 .

نویسندگان: 
زارع گنجارودی مرتضی, محمدی منفرد بهروز
چکیده: 
چکیده فارسی:
یکی از محوری ترین مباحثی که علامه جعفری در عمده آثار خود، تلویحا و تصریحا، به آن اشاره نموده، وجدان اخلاقی است. از منظر وی، مدلول مفهوم وجدان اخلاقی، شامل ندای درونی، قطب نمای وجود انسانی، رهنمون سازی به سوی ایدئال ها می باشد. ایشان در دفاع از وجود وجدان اخلاقی، به شمول این قوه بین تمامی انسان ها صحه گذاشته است و فعالیت این قوه را مکمل فعالیت روش عقلانی می شمارد. در نظر علامه، کارکردهای وجدان اخلاقی می تواند شامل بروز عواملی چون، رشد شخصیت بشری، راهنمای مطمئن انسانی و مواردی از قبیل سرزنش و شکنجه شدن انسان باشد. تحقیقات ایشان در باب وجدان اخلاقی، کوششی بی بدیل است؛ اما با این همه، نظریه ایشان با انتقادهایی نیز مواجه است که از آن جمله می توان به تاثیر قوانین اخلاقی ـ اجتماعی بر وجدان اخلاقی، مستقل دانستن قوه وجدان اخلاقی از سایر قوا، و وجود ایدئال های مختلف در بین افراد و جوامع یاد کرد. علاوه بر این، علامه جعفری عمده اهتمام خویش را بر مفهوم وجدان اخلاقی معطوف کرده و از مصادیق وجدان اخلاقی کمتر سخن گفته است.
چکيده عربي:
أحد المباحث الأساسية التي کان العلاّمة محمد تقي جعفري يشير إليها تصريحاً أو تلويحاً في أعماله، مبحث الضمير الأخلاقي. من وجهة نظره يدل مفهوم الضمير الأخلاقي علي النداء الباطني، ومؤشر الوجود الانساني، والمرشد الموجّه نحو القيم المثالية. هو يدافع وجود الضمير الأخلاقي ويري هذه القوّة موجودة لدي جميع الناس، ويعتقد أن تأثيرها مکمّل لعمل المنهج العقلاني. في رأي العلاّمة الجعفري تمتد وظيفة الضمير الأخلاقي حتي تشمل ظهور عوامل مثل: نمو الشخصية البشرية، و دليل انساني موثوق، وحالات من قبيل تأنيب الانسان ولومه. البحوث التي قدّمها العلاّمة الجعفري في مجال الضمير الأخلاقي لا جدال فيها، ولکن رغم کل ذلک فان آراءه تواجه انتقادات يمکن ان نذکر منها مثلاً تأثير القوانين الأخلاقية والاجتماعية في الضمير الأخلاقي، واستقلالية قوّة الضمير الأخلاقي عن القوي الاخري، ووجود رؤي مثالية مختلفة لدي الافراد والمجتمعات. تجدر الاشارة إلي ان العلاّمة جعفري کان يرکز علي مفهوم الضمير الأخلاقي، غير انه قليلاً ما کان يتحدّث عن مصاديقه و تطبيقاته.

https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=264536