توسل به اهل بیت (علیهم السلام)
توسل اهل بیت(علیهم السلام) در معارف دین
توسل و عشق وافر به پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلم) و اهل بیت ایشان (علیهمالسلام) از امتیازات خاصّ فرهنگ تشیّع به شمار میرود که ریشه در آیات نورانی وحی و فرمایشات معصومین (علیهمالسلام) دارد. در نظر شیعه نبی مکرم اسلام (صلياللهعليهوآلهوسلم) و اهل بیت (علیهمالسلام) وسایط فیض الهی می باشند که خداوند از طریق ایشان برکات خویش را بر بشر میفرستد و این وساطت هم در زمینه تکوین و هم در زمینه تشریع و هدایت بشر است و از طرف دیگر حیات و ممات ایشان یکسان است؛ ازاینرو تمسک و توسل به این انوار پاک در دنیا باعث وساطت این بزرگواران نزد پروردگار و حلّ شدن مشکلات با افاضه الهی و موجب شفاعت آنها در قیامت میگردد و کسی که قدم در راه اطاعت از دستورات آنها بنهد، رستگار خواهد شد.
فرازی از زیارت جامعه
در زیارت جامعه که از لسان مبارک امام هادی (علیهالسلام) صادر گردیده، اینگونه میخوانیم:
«مَن اتاکم نجی و من لم یاتکم هلک... من والاکم فقد والی الله و من عاداکم فقد عادی الله... بکم فتح الله و بکم یختم و بکم ینزل الغیث و بکم یمسک السماء ان تقع علی الارض... من اراد الله بدا بکم...»؛[۱] «هر کس نزد شما آمد، نجات خواهد یافت و کسی که از شما فاصله گرفت، هلاک میشود... هر کس شما را دوست بدارد، خدا را دوست داشته و هر کس با شما دشمنی کند، با خدا دشمنی کرده است... به شما خداوند آغاز میکند و به شما پایان میدهد و به وسیله شما باران میفرستد و به وسیله شما آسمان را نگه میدارد... هر که خدا را خواهد، باید از طریق شما آغاز کند و به خدا تقرب جوید...».
نمونهای از آیه قرآن
آیات نورانی قرآن نیز مؤید این سیره رایج در بین شیعه است: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اتَّقُواْ اللّهَ وَابْتَغُواْ إِلَيهِ الْوَسِيلَةَ ...»؛[۲] «ای کسانی که ایمان آوردهاید، از خدا بترسید و برای نزدیک شدن به او وسیله بجویید».
مراد از وسیله
وسیله، در این آیه شریفه معنای وسیعی دارد و هر چیزی را که به کمک آن تقرّب به حضرت حقّ حاصل شود، شامل میگردد؛ اعمّ از ایمان به خدا، عبادت او، جهاد در در راه خدا و یا شفاعت پیامبر، امامان و بندگان صالح خدا.
چنانچه امیرمؤمنان (علیهالسلام) در موردی در ذیل این آیه فرمودند: «انا وسیلَتُه» «من وسیله تقرّب به خدا هستم».[۳]
و در مورد دیگر مصادیق «وسیله تقرّب به خدا» را ایمان، نماز، روزه و جهاد معرفی کردند، «ان افضل ما توسل به المتوسلون الی الله سبحانه الایمان به و برسوله...»[۴] سیره عملی مسلمین در زمان پیامبر اکرم (صلياللهعليهوآلهوسلم) بر همین منوال بوده که از پیامبر میخواستند نزد خداوند شفاعت آنها را بنماید و قرآن [۵] نیز بر آن صحه گذاشته است.[۶]
روایتی از سلمان فارسی
روایات نیز در این زمینه بسیار است که به ذکر یک روایت از پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلم) اکتفا میکنیم:
سلمان فارسی میگوید: از رسول خدا شنیدم که میفرمود: خداوند میفرماید: ای بندگان من! آیا چنین است که کسی حاجات بزرگی از شما میخواهد و شما حوائج او را بر نمیآورید؛ مگر اینکه کسی را نزد شما شفیع قرار دهد که محبوبترین مردم به نزد شماست، آنگاه حاجت او را به احترام آن شفیع برمیآورید. حال آگاه باشید و بدانید که گرامیترین خلق و افضل آنان نزد من محمد (صلیاللهعلیهوآلهوسلم) است و برادر وی علی و امامان پس از وی همانان که وسیلههای مردم به سوی من هستند، اینک بدانید که هر کس حاجتی دارد و نفعی را طالب است یا آنکه دچار حادثهای بس صعب و زیانبار گشته و رفعِ آن را خواهان است، باید مرا به محمد (صلياللهعليهوآلهوسلم) و آل طاهرینش بخواند تا به نیکوترین وجه آن را برآورم». [۷]
حال از همین روست که زندگی عالمان راستین سرشار از ابراز عشق و علاقه به انوار مقدس معصومین (علیهمالسلام) و توجه و توسّل به آنهاست و خود نیز اذعان داشته و دارند که از مهمترین اسباب توفیق ایشان در رسیدن به مدارج علمی و معنوی، توسل به اهل بیت(علیهم السلام) و عنایات ایشان بوده است.
منابع :
1. قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، زیارت جامعه کبیره، ص۹۰، ترجمه:موسوی دامغانی، انتشارات علامه، چاپ چهارم، ۱۳۸۰.
2. مائده/سوره۵، آیه۳۵.
3. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۵، ص۳۳۳، مؤسسه الاعلمی، بیروت، ۱۴۱۱ ه. ق.
4. امام علی (علیهالسلام)، نهج البلاغه، خ۱۰۹، ص۲۵۱ ترجمة:فیض الاسلام، ناشر، فیض الاسلام، ۱۳۶۶ ه. ش.
5. نساء/سوره۴، آیه۶۴.
6. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۴، ۳۶۳، ذیل آیه شریفه ۳۵ سوره مائده، دارالکتب الاسلامیه، تهران، چاپ هشتم، ۱۳۶۳.
7. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۹۱، ص۲۲، داراحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ سوم، ۴۰۳ ۱ ه. ق.