بتول صادقیان

چکیده: انسان تنها مخلوق خداوند است که با توجه به اختیارش ، برای رسیدن به سعادت وکمال نیاز به قانون و برنامه ای جامع دارد که با توجه به همه ابعاد وجودیش بتواند او را به غایت برساند . فقه و اخلاق مجموعه ای از قوانین را تشکیل میدهند که واضع آنها خداوند بوده وبا توجه به تمام ابعاد وجودی انسان وافعال اختیاری اوآنها را وضع کرده بدین جهت از اهمیت وجایگاه خاصی برخوردار می باشند. 
پیشینه رابطه اخلاق وفقه به نزول آیات قرآن وذکر آموزه های اخلاقی در کنار احکام فقهی باز می گردد و برای بررسی رابطه این دو علم بایکدیگر از آن جایی که نیاز به اطلاعاتی در مورد آن ها بوده ابتدا به ذکر مقدماتی در ارتباط با موضوع ،روش وغایت این دو علم و در مرحله بعد به بررسی رابطه این دو علم پرداخته شده است . 
در مورد رابطه اخلاق با فقه سه صورت قابل تصور است : 
1- تمایز اخلاق وفقه : اخلاق وفقه در موضوع ،روش و غایت از یکدیگر جداو متمایز می باشند. امام محمد غزالی از جمله کسانی است که قائل به تمایز اخلاق و فقه است و چنین می گوید : 
اخلاق به باطن اعمال و فقه به ظاهر اعمال می پردازد . فقه را علمی دنیایی و اخلاق را علمی اخروی می داند و معتقداست که اگر نزاع و جنگی در زندگی بین انسانها پیش نمی آمد فقیهان نیز بوجود نمی آمدند . 
در نقد نظر غزالی می توان گفت که این دو علم اگرچه دربعضی موارد اختلافاتی با یکدیگر دارند اما از جهات زیادی با هم مشترک هستند .موضوع و غایت واحدی دارند ودر روش نیز بسیار به هم نزدیکند . 
2- تعارض اخلاق وفقه : تعارض اخلاق با فقه به این معناست که احکام صاذر شده در این دو علم مغایر با یکدیگرند 
در نقد این نظر باید گفتکه بسیاری از احکام فقهی شرط صحتشان رعایت مسائل اخلاقی است جنان که مرحوم شیخ انصاری در کتاب مکاسب خود می¬گوید معامله ای که بر اساس غیبت یا دروغ انجام شود از مکاسب محرمه می باشد. 
3- مکمل بودن اخلاق وفقه :اخلاق و فقه مکمل و متمم یکدیگرند 
با بررسی های انجام شده این نظر درستی می باشد و دراثبات آن می توان به دلایلی اشاره کرد: 
1-اخلاق مبتنی برفقه بوده زیرا تصفیه درون بدون اصلاح برون امکان پذیر نیست . 
2-ذکر آموزه های اخلاقی در کنار احکام فقهی بهترین ضمانت اجرایی برای عمل به احکام فقهی است . 
3-اخلاق با اعتقادات انسان رابطه مستقیم واز جهتی با فقه ارتباط غیر مستقیم دارد . 
ودر ادامه به نکاتی در رابطه با مقایسه این دو علم با یکدیگر پرداخته ودر قسمت پایانی به نتیجه گیری ازبحث وذکر منابع پرداخته شده است.