سال سوم، شماره چهارم، پاييز و زمستان 1391، صفحه 25 ـ 38

Ma'rifat-i Ākhlaqī, Vol.3. No.4, Fall & Winter 2012-13

عليرضا شهرياري‌پور*

چکيده

مسئوليتِ ‌اخلاقی، كه در معرض بازخواست بودن نسبت به وظايفِ ‌اخلاقی است، در مكتب اسلام، در برابر خداوند معنا پيدا می كند. مهمترين بحث مرتبط با‌ اين موضوع، بحث از مبانی نظری آن است. ‌اين مبانی شامل مبانی ‌هستی شناختی، انسان‌ شناختی، معرفت‌‌شناختی، ارزش‌‌شناختی و جامعه‌‌شناختی است.

هدف اين تحقيق، بررسی خاستگاه جامعه‌شناختی مسئوليت‌ اخلاقی انسان است. از جمله ‌اين مبانی، می توان به اجتماعی بودن انسان، اصالت فرد و اعتباريت جامعه، رابطه متقابل فرد و جامعه و قانون‌مندی امور اجتماعی اشاره نمود. با بهره‌گيری از مبانی جامعه‌شناختی و مباحثی چون تکليف اخلاقی، حق اخلاقی و تلازم آن با تکليف، همچنين تلازم ميان تکليف و مسئوليت، می توان اصل مسئوليت اخلاقی انسان را برهانی و بر اساس آن تبيين نمود. ابتدا مبانی مرتبط با بحث مسئوليت را استخراج نموده، سپس بر اساس آنها برهانی تنظيم خواهد شد. روش بحث در‌ اين پژوهش، روش کتابخانه‌ای و تحليلی ـ عقلی به همراه استدلالِ ‌برهانی است.