سال چهارم، شماره دوم، پیاپی 14، پاییز و زمستان 1392، ص 5 ـ 22
حسین اترك / استادیار گروه فلسفه دانشگاه زنجان atrakhossein@gmail.com
دریافت: 20/ 8/ 1391- پذیرش: 25/ 1/ 1392
چكیده
براساس نظریه اعتدال، كه نظریه پردازان اول آن افلاطون و ارسطو هستند، اعتدال و میانه روی در هر عمل و احساسی موجب فضیلت اخلاقی و افراط و تفریط موجب رذیلت است. نظریه اعتدال، بیشترین رواج را در بین حكیمان مسلمانی، كه رویكرد فلسفی به اخلاق داشتند، داشته است. اما تمامی این حكماء، تابع محض نظرات افلاطون و ارسطو نبوده اند و برخی ابتكارات و نوآوری هایی در این نظریه وارد كرده اند. یكی از این مبتكران، محسن فانی كشمیری است. وی تعداد اجناس عالی رذایل را بر خلاف قول مشهور، كه هشت عدد می دانست، دوازده عدد دانسته است. تعریف جدیدی از عدالت و رذایل مقابل آن، ظلم و انظلام ارائه كرد، برداشت جدیدی از حد رذایل مقابل با حد فضیلت اعتدال داشت. اشكالات و انتقادهایی به برخی نظرات محقق طوسی و جلال الدین دوانی داشت.