سال دوم، شماره دوم، بهار 1390، صفحه 23 ـ 36

Ma'rifat-i Ākhlaqī, Vol.2. No.2, Spring 2011

محمدتقی اسلامی*

چكيده

اين مقاله با رويكرد تحليلی به بررسی پيامدگرايی در فلسفه اخلاق، به عنوان رويكردی عام در اخلاق هنجاری می پردازد. اين رويكرد اولاً، به جای تمركز بر خصوصيات ذاتی فعل بر نتيجه آن تمركز می كند و ثانياً، در شمول ارزش‌های اخلاقی نسبت به كنش‌ها و منش‌ها تأكيد و اهميت اوّليه را برای كنش‌ها قائل است.

در ميان نظريات پيامدگرايی، خردمندانه‌ترين نظريه،‌ سود‌گرايی عام اخلاقی است. اين نظريه، ملاك ارزش اخلاقی را در پديدار شدن بيشترين خير برای بيشترين افراد بشر جست‌وجو می كند. در اينكه بيشترين خيری كه به دنبال آن هستيم چيست، ميان طرفداران فايده‌گرايی اختلاف نظر وجود دارد. اما اگر در صدد تطبيق نظريات مطرح در اين‌باب، با نظريه اخلاقی اسلام هستيم،‌ هيچ يك را در انطباق كامل نخواهيم يافت. در عين حال، می توان با اصلاح نظريه پيامدگرايی و تبيين و توضيح دقيق مباحث عرفان عملی ناظر به اين بحث، وجه جمعی ميان پيامدگرايی اخلاقی و عرفان عملی اسلامی يافت.